kathleen Stress en cortisol – Feiten en fictie: Hoe sociale media ons misleiden over stresshormonen
In De Morgen van 15 november 2024 schreef Barbara Debusschere een diepgaand artikel over de zogenaamde “cortisolhype” op sociale media, waarin ze de leugens en misleidende informatie over cortisol ontmaskert. Platforms zoals TikTok en Instagram staan vol met onjuiste claims over het stresshormoon, waarbij influencers beweren dat “te veel cortisol” verantwoordelijk is voor allerlei klachten, van buikvet en slecht slapen tot een ‘cortisolgezicht’. Maar wat zegt de wetenschap echt over cortisol? En hoe kan je omgaan met chronische stress zonder in commerciële oplossingen te vervallen?
De sociale media-hype
TikTokkers en influencers suggereren vaak dat cortisol de boosdoener is van diverse gezondheidsproblemen, en dat je cortisol kunt verlagen met supplementen, dieetplannen of bepaalde detox-methoden. Deze video’s en posts spelen in op de bezorgdheid van mensen, maar helaas zijn veel van deze claims niet wetenschappelijk onderbouwd. Ze creëren vooral onzekerheid en zetten aan tot het kopen van dure producten die geen bewezen effect hebben.
Wat zegt de wetenschap over cortisol?
Volgens gerenommeerde endocrinologen zoals prof. Leen Antonio (UZ Leuven) en prof. Guy T’Sjoen (UZ Gent) is cortisol, hoewel het vaak als “slechte” stof wordt gepresenteerd, in feite essentieel voor het functioneren van ons lichaam. Cortisol helpt ons lichaam om te reageren op stressvolle situaties en ondersteunt vitale processen zoals bloedsuikerregulatie, immuunsysteem en energievoorziening.
Wetenschappers wijzen erop dat cortisolpieken normaal en zelfs noodzakelijk zijn voor onze gezondheid. Ze komen voor wanneer we geconfronteerd worden met stressvolle situaties en verdwijnen snel. Er is geen wetenschappelijk bewijs dat kortstondige verhogingen van cortisol schadelijk zijn, tenzij er sprake is van een zeldzame aandoening zoals het syndroom van Cushing, waarbij de cortisolproductie abnormaal hoog is.
Veel van de populaire oplossingen op sociale media – zoals dure supplementen, detox diëten of “hormoonbalanscoaches” – zijn commercieel gedreven en bieden geen wetenschappelijk onderbouwde oplossing. De werkelijke oplossing ligt niet in het verlagen van cortisol, maar in het effectief beheren van stress en het herstellen van balans.
Chronisch aanstaan: Het probleem achter de hype
Het grootste probleem is niet cortisol zelf, maar de chronische stress die we dagelijks ervaren. Wat we vaak niet realiseren, is dat we ons lichaam continu in een staat van alertheid houden, een toestand die we ‘chronisch aanstaan’ noemen. Dit gebeurt wanneer we constant bezig zijn met werk, sociale verplichtingen en de eindeloze stroom van informatie op sociale media. Deze voortdurende stress zorgt ervoor dat ons lichaam nooit echt tot rust komt, wat leidt tot fysieke en mentale uitputting.
De impact van chronisch aanstaan
Wanneer we permanent in een staat van ‘aanstaan’ verkeren, kunnen we niet herstellen van de stress die we dagelijks ervaren. Ons lichaam blijft dan in een verhoogde staat van paraatheid, waardoor we minder goed kunnen slapen, ons immuunsysteem wordt verzwakt, en we sneller uitgeput raken. Dit heeft negatieve gevolgen voor zowel onze fysieke als mentale gezondheid, met risico’s zoals burn-out, hart- en vaatziekten, en angststoornissen.
Wat betekent chronisch aanstaan?
Chronisch aanstaan verwijst naar het voortdurend onder spanning staan zonder de nodige momenten van herstel. Dit gebeurt vaak zonder dat we het bewust in de gaten hebben. We staan in de ochtend op met een vol hoofd van alles wat we nog moeten doen, en de dag lijkt niet te stoppen: werkverplichtingen, sociale verplichtingen, en vooral de constante stroom van informatie via nieuwsberichten, e-mail, en sociale media. Ons brein blijft voortdurend alert, klaar om te reageren op de prikkels die op ons afkomen.
De impact op het lichaam
Ons lichaam is van nature ingesteld om tijdelijke stress te verwerken. Wanneer we bijvoorbeeld in een gevaarlijke situatie verkeren, komt er een kortstondige piek van cortisol en adrenaline vrij die ons helpt om te reageren (de zogenaamde vecht-of-vluchtreactie). Dit is een biologisch proces dat is ontworpen om ons in staat te stellen snel te handelen. Echter, wanneer we dagelijks in een staat van voortdurende alertheid verkeren – wat tegenwoordig vaak het geval is – wordt dit mechanisme voortdurend geactiveerd, zonder de mogelijkheid om tot rust te komen.
Langdurige blootstelling aan deze constante ‘stressgolven’ kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen, zoals:
- Verstoorde slaap: Het lichaam blijft in een staat van verhoogde waakzaamheid, waardoor het moeilijker wordt om volledig tot rust te komen. Slapeloosheid en een slechte slaapkwaliteit zijn vaak het resultaat.
- Verhoogd risico op hart- en vaatziekten: Chronische stress kan leiden tot verhoogde bloeddruk en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, aangezien het lichaam in een continue staat van paraatheid verkeert.
- Mentale uitputting en burn-out: Het vermogen om effectief te functioneren vermindert wanneer het lichaam en de geest nooit kunnen herstellen. Gevoelens van uitputting, overprikkeling en zelfs burn-out kunnen ontstaan.
- Verstoorde hormonale balans: De voortdurende productie van cortisol heeft invloed op andere hormonen in het lichaam, wat kan leiden tot symptomen zoals gewichtstoename, verminderde vruchtbaarheid, en verstoorde immuunfuncties.
De vicieuze cirkel van chronisch aanstaan
Wat het nog problematischer maakt, is de vicieuze cirkel die ontstaat. Wanneer we constant onder druk staan, wordt ons lichaam in een staat van alertheid gehouden, waardoor we slechter kunnen slapen, vaker ongezond eten (bijvoorbeeld zoet of vet voedsel om tijdelijk de stress te verlichten), en minder geneigd zijn om goed voor onszelf te zorgen. Dit versterkt de stress en maakt het steeds moeilijker om uit de cirkel te breken.
De invloed van sociale media
Sociale media dragen bij aan deze vicieuze cirkel doordat ze onze aandacht voortdurend vasthouden. Het eindeloze scrollen door berichten, de drang om altijd op de hoogte te blijven van het laatste nieuws, en de constante vergelijkingen met anderen verhogen onze stressniveaus aanzienlijk. Het brein ontvangt onophoudelijk nieuwe prikkels, en het wordt steeds moeilijker om mentaal tot rust te komen. Het is dan ook geen verrassing dat neuroloog Inge Declercq stelt dat sociale media een van de oorzaken van chronische stress zijn. Ze stimuleren de gevoel van altijd ‘aanstaan’ en verhinderen echte ontspanning.
Oplossingen: Herstel door bewustzijn en leefstijlverandering
De sleutel tot het doorbreken van de vicieuze cirkel van chronisch aanstaan is herstel. Dit betekent niet alleen het verminderen van stress, maar het creëren van gezonde gewoontes die ruimte maken voor herstel en balans in het leven. Dit kan onder andere door:
- Mindfulness en ontspanningstechnieken zoals meditatie, ademhalingsoefeningen of yoga kunnen helpen om het lichaam en de geest te kalmeren en het stressniveau te verlagen.
- Rustige momenten inplannen: Het is cruciaal om momenten van rust in te bouwen in je dagelijkse routine. Dit kan bijvoorbeeld door je werkdag bewust af te sluiten, tijd voor jezelf te nemen, of door activiteiten te doen die je energie geven.
- Digitale detox: Het verminderen van de tijd die je spendeert op sociale media en het beperken van blootstelling aan nieuwsberichten kan bijdragen aan het verminderen van onnodige stress.
- Beweging: Regelmatige fysieke activiteit helpt niet alleen je lichaam om spanning los te laten, maar zorgt ook voor de productie van positieve hormonen, zoals endorfines, die je helpen ontspannen en je humeur verbeteren.
Coaching als ondersteuning bij herstel
Een loopbaanbegeleider en stresscoach kan je helpen om deze veranderingen in je leven te realiseren. Coaching biedt een veilige ruimte om stressfactoren te identificeren, doelen te stellen, en strategieën te ontwikkelen die je helpen om met stress om te gaan zonder jezelf te overbelasten. Als coach werk ik samen met je om duurzame veranderingen in je gedrag en mindset aan te brengen, zodat je weer meer rust en balans kunt ervaren.
Het is belangrijk te begrijpen dat chronische stress niet alleen een gevolg is van de hormonen die ons lichaam produceert, maar van onze leefstijl en keuzes. Coaching kan je helpen de oorzaken van je stress te identificeren en gezonde copingstrategieën te ontwikkelen, zodat je niet alleen je stresshormonen onder controle krijgt, maar ook een gezonder en evenwichtiger leven kunt leiden.
De werkelijke oplossing: Leefstijl en coaching
De wetenschappelijke oplossing voor chronische stress ligt in het aanpassen van onze leefstijl. Het is essentieel om momenten van herstel in te bouwen en onze stressbronnen te beheren. Een gezonde balans tussen werk en privéleven, regelmatig bewegen, voldoende slaap en het inplannen van ontspanning zijn cruciaal om chronische stress te voorkomen.
Coaching kan hierin een belangrijke rol spelen. Als stresscoach en loopbaanbegeleider help ik je inzicht te krijgen in de onderliggende stressfactoren in je leven en praktische stappen te zetten richting herstel. Of je nu worstelt met werkstress, keuzes in je carrière, of de impact van sociale media, professionele begeleiding kan je ondersteunen bij het ontwikkelen van strategieën om je stressniveau op een gezonde manier te beheren.
Conclusie
Het is tijd om de misleidende informatie over cortisol en stress op sociale media te doorzien. Cortisol is niet de vijand, maar het chronisch ‘aanstaan’ van ons lichaam wel. Een gezonde leefstijl en stressmanagement zijn essentieel om chronische stress te verminderen en weer balans in je leven te brengen. Coaching kan je daarbij ondersteunen door samen met jou oplossingen te vinden die echt werken.
Benieuwd hoe ik je kan helpen? Neem gerust contact op! 😊
Loopbaanbegeleiding kan steeds met steun van vdab
